23VI1999 de tijd I
ik lees bij een olielamp `hoe God verdween uit Jorwerd'. het is bijna stil. mijn matras is verzadigd met zweet. geen ventilator, geen stroom. 36 uur zonder stroom, 30 uur zonder water. 6 uur gewoon capaciteitstekort, aansluitend 24 uur staking en vervolgens nog een uur of 6 technische problemen. 36 uur zonder stroom, 30 uur zonder water, onaangekondigd en aan de stad is bijna niets te merken. nu en dan een extra jerrycan. opmerkelijk dat ik daar niet aan wen, dat ik me daar over kan blijven verbazen zonder mijn verontwaardiging te kunnen verbergen. ik lees over friesland... het harde vlakke land van balk en grou en jorwert. ik lees over de boeren en hun cycli, over de organische tijd en trage onveranderlijkheid. ik zit te denken over die tijd van voor de stille revolutie [=de val van de eeuwenlang onveranderde plattelandsgemeenschap] die zich na de oorlog onmerkbaar voltrok. ik denk over dezelfde tijd waar ik hier dagelijks doorheen fiets. vraag me af hoe 'k 't verschil met NL moet schetsen. het heeft iets te maken met de maffe moonwalk van michael jackson. `travelling without moving' zingt jamiroqai. dat is de tijd hier: een klok zonder secondewijzer, zonder streepjes voor minuten...de wijzers lopen, maar de klok hangt stil...kinderen worden geboren, ouders gaan dood...er is een voortdurende beweging die op zijn plaats blijft...het een volgt het ander op zonder vooruit te gaan...de erfenis is gelijk aan het ooit geÎrfde. volkomen anders is de tijd daar: een klok waarvan de secondenwijzer radiografisch wordt gecorrigeerd...de wijzers lopen en de klok rolt...de wijzers duwen het wiel voort...kinderen worden geboren, ouders gaan dood...er is een voortdurende beweging die vooruit gaat, die vooruit moet gaan [mijn vader vertelde me nog niet zo lang geleden over de winters van canada...over de wegenbouwers van vroeger, die de dieselmotoren van hun machtige machines voortdurend moesten laten draaien; sloegen die af dan greep de kou ze, dan stonden ze stijfbevroren te wachten tot de lente] die beweging is er...de welvaart die over zichzelf struikelt, maar zich overeind houdt omdat ze anders door haar eigen hoeven vertrapt wordt...en de erfenis moet altijd het kwadraat zijn van het ooit geÎrfde.
-------------------------- II
de tijd...de man die iedere dag even na zonsopgang uit het oosten aan komt lopen, gekleed in een klein rafelig broekje met daarover een zware donkergroene wasjas* die tot op de grond reikt, die neerstrijkt naast het kruispunt om pas tegen het vallen van de avond weer weg te strompelen, steunend op een knoestige staf...die man, die daar dag na dag zit te loeren van onder zijn strohoed, van onder een mangoboom zit te loeren met halfdichtgeknepen ogen naar alles en naar niets...die man -zwijgzaam als de knokige baobab die waakt over de begraafplaats- is het volkomen warmbloedig symbool van de voortstrompelende tijd in deze zwarte wereld. de hartelijke rituelen verdragen geen snelheid. [bij 't groeten grijpt men elkaars rechterhand en houdt die vast, terwijl de volgende formule in een van de duizenden variaties van harte wordt afgewerkt: -`ah bonjour, comment Ça va?' `Ça va bien, merci et toi?' -Ça va très bien. `et la santé?' -'c'est bonne, et toi...en forme?' `oui, oui, en forme...et la famille?' -`oui, Ça va et chez toi?' `Ça va, et le boulot?' -`ah, Ça marche bien hË! et chez vous?' `oui, Ça bouche' -`bon' `bon' hier klemt men duim en middelvinger om de middelvinger van de ander en klakt men terwijl men de hand wegtrekt...alles breed lachend en altijd in topconditie; ook indien net aangereden op de terugweg van een begrafenis]
en op die manier bestaan twee vreemde tegenstrijdigheden: 1. in een land waar de gemiddelde levensverwachting ongeveer de helft is van de nederlandse, neemt men voor bijna iedere handeling twee keer zoveel tijd 2. de gebrekkige economie schreeuwt om efficiency om mensenlevens te redden, terwijl die efficiency tegelijkertijd de dood betekent voor de cultuur en het geluk van diezelfde mensen.
*) gem. dagtemp.= momenteel +/- 40 grd.