OUAGA 30VII1999/2340GWT mijn geest is aan de wandel geweest. naar ver van hier. en dichterbij, mijn Persoonlijke Computer die staat te verzanden in de roodverdampte neerslag van de zomer. het waren tochten door de bergen van montana, over ijslandse vlaktes en langs terpen van een fries dorp. wandeltochten per vliegtuig, auto of per goederentrein; per luchtpost of gewoon te voet. londen, moskou, parijs, delhi, amsterdam, new york, jorwerd, bagdad. grote woorden en kleine verhalen, kleine woorden voor grote verhalen. in een roes van cola, klamme hitte en malariadrugs zwemmen door de tijdsverdichting van de ander; van de kleinere goden, de godskinderen zogezegd. stapels boeken. honderden bladzijden per dag. en nu ben ik terug van die vakantie. rijker. om wat te geven? en dan staat dat microsoftmonster te lachen in de hoek van een stoffig bureau en vind ik ergens in het huis een stoel [zo eentje die draait en omlaagzoeft als je aan een hendel trekt en vervolgens niet meer omhoogkomt]. dan ga ik zitten staren naar alle potentiÎle woorden, die begraven liggen in dat toetsenbord. en dan, dan sla ik in vier letters een B R U G naar die andere continenten om op te biechten dat ik de wonderen die ik heb beleefd niet zal beschrijven omdat grotere pennen ze al beschreven hebben. dank aan nicholas evans, hella haasse, jeffrey archer, geert mak, john grisham, arundhati roy, dorothy sayers, bill watterson en william shakespeare voor deze geestverruimende trip.
21
a night. loud music from a partytentsonthestreetwedding at the doctor's house, neighbouring the right gardenwall. light is unstable, but the current hasn't been gone for at least a day and because it's been some time i figure that i should drop my truly violent reading [1300 pages during the last couple of days] for a moment and try to write something. well, the house is empty, the videoediting gear is fried by heavy current fluctuations and the rest of the team is gone for a holiday...so i am trying to make some progress on old scenario-ideas and i don't, held back by a grand pile of great books that i could read and the everfear of the white paper/screen. apart from that the daily visits to and from friends and the unavoidable domestic tasks [just emptied half a pan of 4dayold cold spaghetti into my stomach and managed to put the empty pot on top of the more and more impressive dirtydishesskyscraper]. because these are the big events, i've listed some smaller ones. was actually growing indifferent towards them, until a distant prayer awoke my third eye again, which is my heart.
marginal notes on commonness [the circles of simplicity]
*) when looking a bit closer at the traffic signs [because you are taking driving lessons or making a program on traffic safety...or even better: both] you will notice that they are handpainted and made of thin metal plate. when you will then be spontaneous enough to tell the first person at hand that you think these works of art are very nice compared to the massproduced industrial signs we have in holland, you will -with a bit of luck be told- that there used to be exactly the same coated aluminium signs all over burkina until the day that they started to get stolen; first in small numbers, that could easily be replaced [problem was thought to be caused by the novelty] but very soon in larger and larger numbers. and while nobody could come up with an explanation that made sense, they kept replacing the signs with others, until somebody discovered that there wasn't some organised gang behind the thefts or streetkids looking for a souvenir, but housewives and their accessory families. finally the police found out that the highquality aluminium signs were nicked to transform them -with the help of a simple hammer- to familysize cooking pots, that would have cost a fortune at the market.
*) the sun is burning full of revenge after a twentyfourhourshower that has left the streets with so much water that it makes me think of my beautiful amsterdam canals. a naked thighhigh child with a loud pink skihat comes out to chase a torpid donkey with a stick.
*) imagine the broad and glorious avenue that's running all the way up to the silverwhite presidential palace, with fancy guards, proudly flying banners and naturally black mercedes limousines [in washington i think it's called 17th avenue, although this memory originates only from many bad US movies] and then imagine that you are in a crowded green taxi on that avenue, turning left, to be launched forward the next second when the taxidriver hits the breaks & horn to save the fragile lives of 7 lean sheep.
*) gideon is learning moorÈ. bit by bit. taking notes in a little scribbling-pad. inoussa is teaching him patiently. lafi be me? how is your health? lafi ba la. my health is good. inoussa is the brother of oumar, a boy next door who drives a donkeywaggon and is the smartest in the wemtenga koranschool; everybody hopes he'll soon be send to saoudi-arabia to finish his studies for imam. both oumar and inoussa occasionally help their father at work. he has a little stall at the grand marchÈ, selling figs, cement and coca-cola.
*) 5 days ago. it must have been the afternoon that was shaking with thunder. lightning in every corner of the darkgrey sky; every heartbeat a thunder somewhere. far of as distant sounds and near by as shocks powerful enough to rock the balcony chairs with a rough hand. 5 days ago jean's grand-frËre died, struck by lightning, found dead among his three lifeless goats. a friendly guard brought the news, he couldn't stop smiling, because of the surrealism of this death, laughing because he was so shocked.
*) after having passed my theoryexam at the department of transport, because my teacher convinced the officials to raise my 24 score to the demanded 25 out of 30, i am now in a squeaking renault 5, with a kind young instructor who is challenging my doubtful body co-ordination. the first lesson was called of because the elderly car refused to start. the third lesson my instructor proposes to drive to my house and asks me where i live. -wemtenga, secteur vingt-neuf. where exactly. -just beside the cemetery/rubbish dump, the baobab of sankara. ah, are you not afraid of the cemetery? -no i'm not afraid, i'm a christian hmm, you have a good faith we practise some of the basic skills, before hitting the dustroad. we chat about europe and film and the weather while i'm doing a little less lousy on the driving than the day before. when we arrive at the crossing where you have to turn right for my house and the cemetery, i turn on the indicator to the right and ask him `to the right, no?'. he's laughing a bit tense:`ah, no, let's just continue, why bother visiting anyway?'
*) another crowded cab. 25c to take me from centre ville to somewhere near home. an old nissan with a cracked window shield. three heavy women and a slobbery baby next to me on the back seat and two other fat ladies on the seat next to the male driver. breathtaking ride. 10 minutes of impertinent remarks in moorÈ about the white, laughing and staring at me with amazing shameless glances. and i of course, throwing in all my theatreexperience to completely ignore them, which i somehow managed reasonably well. when they were about to get off i made a remark about the neigbourhood and they were surprised that i knew my way around the city. one of them said mockingly in french `he knows ouaga alright' and at that point i tried one of my three phrases in moorÈ with the air of somebody who studied it for years: `hey, not all whitemen are stupid'. they were startled, they took it. and while i could here them thinking about all the things that had been said before, there was a beautiful silence. `au revoir, mesdames!'
20
over de invloed van cultuur op het gedrag in weide of in hok: kip denkt tok
19
bus BOBO-OUAGA 14.27-20.02/03VII1999 een blauw bord waar wind en zand en zomerregen een naam hebben afgesleten. een naamloos dorp aan een weg zonder einde. die weg klimt even naar de hemel in een vlaag van hoogmoed, later zelfs nog hoger om zich dan een oud verhaal te herinneren en weer langzaam te gaan liggen in een groengeregend bomendal. aan de kim fiets een zelfverzekerd silhouet een lading zwerfhout naar huis.
de zon & wolken zonder gezicht, waarvan de brave dichters eeuwenlang met hun ogen dicht hebben geschreven dat ze omrand zijn met goud. [zodat pulpuitgevers nog steeds hopeloos digitaal prutsen om protserig goud licht te laten stralen op de hoogglanskaften van streekromans en stichtelijke lectuur]. die lucht is zo mooi...zo zonder woorden. ze steelt de moed van de fotograaf, beklemt de dichter, brandt blinde vlekken in dwalende ogen & ze heeft bavink mal gemaakt. het aquarium rolt door de leegte van de lage bomen, de lukrake cirkels van lemen hutten & de zoeven neergedaalde meren waar de lage lome zon in stuitert en koeien met kamelenbulten in het rode water baden. die lucht is zo mooi...zo zonder begrip. en dat begrijpen die andere starende koppen veel beter dan ik. want ze zwijgen. ze zwijgen en staren vanonder een hoofddoek, grijze krullen of een wollen muts naar het schouwspel dat in de verte geschilderd wordt: de scherpe wolkensilhouetten die bedolven onder al die lagen rood steeds andere vormen zoeken om stil te liggen op het ongebleekte schetspapier. maar iets zegt dat het verder moet...dus stroomt de plakaatverf en schrijven enthousiaste kindervingers hun plakkerige beeldtaal in de lucht.
even zit ik ernaar te kijken. alleen maar te kijken naar het spektakel. even kraai ik als 't jelle jaapje van nog niet zo gek lang geleden, steek ik mijn kale kop in de wind die door het open aquariumraam naar binnenstroomt. even zit ik te glimmen in die laatste zonnenstralen. maar dan graai ik alweer in mijn rugzak naar een blauwe bic...naar woorden om dat daar vast te leggen. graai ik als een jochie in een blokkenton. bijna willekeurig. de wringende geverfde houten woorden; vierkantgeel, cylinderblauw, driehoekrood, halvemaangroen & sterpaars. onhandige zoekende knuistjes die meestal het juiste gat niet vinden. de enkeling die past, valt hol op de bodem.
dan even later stopt die pen gelukkig. begrijpt ineens dat achter die wolk een jonge onbezonnen engel wat witkalk heeft weggekrabd van een van die verheven vensters. ziet ineens dat het de hemel is die door dat gat straalt. dus stopt die pen. 'k steek m'n kop iets verder in de wind en de wind blaast mijn woorden weg; steeds verder. het aquarium gromt. ik zucht & kraai nog even naar de zon voordat hij wegzakt.
17
10VI1999a note arrived in the company P.O. Box that a parcel has arrived for me at the general post office. so i take my bike to arrive at this massive property in the middle of the city, where too many people seem to be busy doing something and where there's a different building for every different service. i show my note to the chief of the parking and he ensures me that i must try the big building at my left. and because i have been here before, i know that i have to pass by the grand hall where you can buy stamps and at the other end post small letters and at my right i find -amidst thousands of postoffice boxes- a small counter, where two women are chattering and laughing at high volume. trying to slip into the african pace i wait with a face that i hope to be humble until i am fed up with that after some time and try all my theatre tricks to be present in an impressive way, but their complete indifference only increases. moving on between the vast grey walls of mailboxes i discover another window, a hole in the wall with a great room behind it...a dozen of people behind brown tarnished desks are piling envelopes at an incredible lifeless pace. so there i am, leaning on an ugly dark wooden counter with my elbows, looking at my private silver screen, amazed by the surrealism of this scene, that must have been designed by kafka himself one day. i am roughly woken up from the silent slow-motion dream by a fat lady who looks up and jokes in moorÈ about the whiteman. while the other employees are sniggering at me, she walks up to me to have a quick look at the crinkled note i'm holding. she looks at me with a scornful smile and tells me that i'm wrong here. she then goes on to explain where i should go in such deformed french that it's impossible to make her believe that i understand what she's telling me. so she repeats it in a way that should give me the feeling that my terrible french is worse than hers. anyway, i leave after having thanked her three times with a failed smile. having picked up the words `general building' and `left', i turn left in front of a big building to discover a yellow sign with the words `colis postaux'. my pulse rate is raised to the square and i start moving into the direction of the distant arrow. having passed by a volleyballcourt [seek the 5 logical connections between volleyballcourt and general post office?!] i arrive at a tumbledown building in front of which a handful of army officials in uniform are sitting in the shade of an old tree. one of them reacts to my high-spirited `bon jour' with some sort of snarling equivalent and points to the door when i want to show him my treasured voucher. inside i find another two indifferent functionaries lying behind a muddled desk in uncomfortable chairs. my greetings are answered with unexpected liveliness and they seem to find me amusing. finally people that are interested in the piece of handwritten paper. he reads the name of the foundation out loud `TELEVIEDEO' and makes a funny face, `is that you?'. while he puts three red-ink stamps on the ticket i try to teach him the pronunciation of my real name. then he gets up to show me where i need to go now. the customs. another counter. `yes, you turn right following the road from which you came, and then you take the driveway over there...yes, the one where the gate has fallen off...and afterwards you come back here'. after having thanked him a lot i follow his directions to arrive at a backdoor where a driver is unloading all sorts of mail. he tells me that i should make a little turn of maybe 100 meters to the left to arrive at the desired window. so i walk on, enter a room with 10 EMS box offices of which 9 are closed. the one in the far off corner is luckily opened, but when i show my stamped voucher a lady tells me that the guy who sent me here must be `stupid or something' because it's surely not here that i should be. out again. back to the man with the three stamps. halfway there, a kind young man who was standing behind me at one of the counters, walks up to me and he asks me in beautiful french with a parisian accent if i will allow him to show me the customs office. i accept his offer gratefully and he shows me a little building next to the back door where the man is still unloading his truck. inside there's armed gendarmes behind a counter. again i hand over the somewhat crumbled piece of paper and this man also reads the companyname out loud and starts laughing. i don't mention the proper pronunciation this time. the soldier puts my voucher together with the one of my companion on an empty desk behind him and sits back, until another soldier enters and starts muddling with a weighty keyring to open up the top drawer. when he finds the right key, another stamp is being put on the little form and he returns it after having signed it. on our way to the man with the three stamps, the burkinabe excuses his people for the impossible `counter-economy'. i tell him how much i enjoy it, being a novice in this area. the redstampman sends us on to a counter at the back of the ramshackle building and there i see parcels for the first time, lots of parcels, an incredible chaotic pile, as if a plane has dropped it right through the roof, only seconds ago. there is a lady with an impressive register that i have to sign after having paid a dollar for some unclear services and a little man who is digging up parcels from the packagestack. when he finds the 9 kilo piece from holland i am sent back to the stampdesk where the amused officials are already waiting with the heavy box when i have made the tour around the building. the one that is practising his dutch now, gives me a bread knife to open the box that has obviously already been checked for at least one time. i cut the robes. the functionary assures me with a big smile that i am in serious trouble if there's any arms inside. great is my joy and their surprise when i find 21 splendid books inside. in dutch and english. the man in uniform asks me why anyone would send 20 pounds of books [of all things] across the earth to burkina faso [of all places]. i explain him that there's not one reasonable bookshop in the country and that i happen to have the greatest dad that this era knows. he tells me that it's a pity that there's no french literature, because i should have given them one for a present. i smile. on top is a beautiful 19th century edition of shakespeare's works. i carefully wrap it all up again. au revoir. flying home, to read romeo and juliet...
------------------------------------ again i wonder if it's wise to search words to write about the unspeakable. and although the answer is clear, i will again obey the madness: blueblack night, torn apart by continuous lightning, dust everywhere for moments, circling, trying to hold on, to find a place to lie down...eyes sanded 'til tears. growing dictatorthunder. trembling. again the people running to hide and me running outside to drown. for the rain starts falling, knocking down the flying desert. powder earth is immediately transformed into a muddy river. and the force of the bulletdrops is enormous. trembling. arms up in the air. seconds pass, tons of water, completely soaked. i seem to be dancing a rolling hallelujah. rain is audibly hitting my bald head. the guard looks from his hiding place with a look as if i completely lost my mind. but these are the only apologetics that reach my heart...it is all true: GOD is surely there and he isn't silent. i am freezing for a moment, trembling, grasping for breath. and this is only the prelude to the grand day, the ouverture of the masterpiece in which the infinitesmall being will one day meet the everloving MAKER of all...face to face. i am dripping...i leave my muddy shoes at the door...GOD is speaking!
17VI1999 a night of merry meetings. victorien and adama have come over for dinner. we're outside with a chinese petrollamp, while the storm is somewhere near and the current is anticipating by randomly turning off and on. beautiful dialogue between darkness and light. their faces emerge from the watery shades of the mangotrees to allow -for a second- the sharp contrast between the shining black of their skin and the mat black of the background. it's a little game that the wind is playing with the shivering oilflame. and they talk in their deep language, trying to remember proverbs and stories that we should know. now and then a roaring laughter announces that one of them knows another one and then they discuss with a rapid tongue about the translation into french. some of the results follow, again transformed into another language:
a stranger has big eyes, but does not see
he who cannot speak is never right
the old hound might not be fast enough to catch his prey, but he knows best of all the huntingtricks.
`true' story one day a man was invited by his in-laws. when he arrived, they had prepared a large calebas bowl of delicious roasted grasshoppers. but when he was offered to eat, he refused because he did not want to make a greedy impression. afterwards, when they had eaten, the family went off to the fields to reap the rice and the man stayed behind. when he was sure that there was nobody left to watch him, he sat down next to the calebas and wanted to start eating, so he took the lid and because he did not know where to put it, he placed it on his head and ate every grasshopper in the bowl. afterwards he also left for the fields. and when he arrived he reaped at high pace to catch up on his backlog. but he did not notice that the light lid was still on his head. and while his in-laws where looking at him in a strange way, he worked harder and later on even harder, until the moment that he discovered the lid. he was then so ashamed that the family had found out about his greediness that he fled. nobody in the village has seen the man again since that day.
18
23VI1999 de tijd I
ik lees bij een olielamp `hoe God verdween uit Jorwerd'. het is bijna stil. mijn matras is verzadigd met zweet. geen ventilator, geen stroom. 36 uur zonder stroom, 30 uur zonder water. 6 uur gewoon capaciteitstekort, aansluitend 24 uur staking en vervolgens nog een uur of 6 technische problemen. 36 uur zonder stroom, 30 uur zonder water, onaangekondigd en aan de stad is bijna niets te merken. nu en dan een extra jerrycan. opmerkelijk dat ik daar niet aan wen, dat ik me daar over kan blijven verbazen zonder mijn verontwaardiging te kunnen verbergen. ik lees over friesland... het harde vlakke land van balk en grou en jorwert. ik lees over de boeren en hun cycli, over de organische tijd en trage onveranderlijkheid. ik zit te denken over die tijd van voor de stille revolutie [=de val van de eeuwenlang onveranderde plattelandsgemeenschap] die zich na de oorlog onmerkbaar voltrok. ik denk over dezelfde tijd waar ik hier dagelijks doorheen fiets. vraag me af hoe 'k 't verschil met NL moet schetsen. het heeft iets te maken met de maffe moonwalk van michael jackson. `travelling without moving' zingt jamiroqai. dat is de tijd hier: een klok zonder secondewijzer, zonder streepjes voor minuten...de wijzers lopen, maar de klok hangt stil...kinderen worden geboren, ouders gaan dood...er is een voortdurende beweging die op zijn plaats blijft...het een volgt het ander op zonder vooruit te gaan...de erfenis is gelijk aan het ooit geÎrfde. volkomen anders is de tijd daar: een klok waarvan de secondenwijzer radiografisch wordt gecorrigeerd...de wijzers lopen en de klok rolt...de wijzers duwen het wiel voort...kinderen worden geboren, ouders gaan dood...er is een voortdurende beweging die vooruit gaat, die vooruit moet gaan [mijn vader vertelde me nog niet zo lang geleden over de winters van canada...over de wegenbouwers van vroeger, die de dieselmotoren van hun machtige machines voortdurend moesten laten draaien; sloegen die af dan greep de kou ze, dan stonden ze stijfbevroren te wachten tot de lente] die beweging is er...de welvaart die over zichzelf struikelt, maar zich overeind houdt omdat ze anders door haar eigen hoeven vertrapt wordt...en de erfenis moet altijd het kwadraat zijn van het ooit geÎrfde.
-------------------------- II
de tijd...de man die iedere dag even na zonsopgang uit het oosten aan komt lopen, gekleed in een klein rafelig broekje met daarover een zware donkergroene wasjas* die tot op de grond reikt, die neerstrijkt naast het kruispunt om pas tegen het vallen van de avond weer weg te strompelen, steunend op een knoestige staf...die man, die daar dag na dag zit te loeren van onder zijn strohoed, van onder een mangoboom zit te loeren met halfdichtgeknepen ogen naar alles en naar niets...die man -zwijgzaam als de knokige baobab die waakt over de begraafplaats- is het volkomen warmbloedig symbool van de voortstrompelende tijd in deze zwarte wereld. de hartelijke rituelen verdragen geen snelheid. [bij 't groeten grijpt men elkaars rechterhand en houdt die vast, terwijl de volgende formule in een van de duizenden variaties van harte wordt afgewerkt: -`ah bonjour, comment Ça va?' `Ça va bien, merci et toi?' -Ça va très bien. `et la santé?' -'c'est bonne, et toi...en forme?' `oui, oui, en forme...et la famille?' -`oui, Ça va et chez toi?' `Ça va, et le boulot?' -`ah, Ça marche bien hË! et chez vous?' `oui, Ça bouche' -`bon' `bon' hier klemt men duim en middelvinger om de middelvinger van de ander en klakt men terwijl men de hand wegtrekt...alles breed lachend en altijd in topconditie; ook indien net aangereden op de terugweg van een begrafenis]
en op die manier bestaan twee vreemde tegenstrijdigheden: 1. in een land waar de gemiddelde levensverwachting ongeveer de helft is van de nederlandse, neemt men voor bijna iedere handeling twee keer zoveel tijd 2. de gebrekkige economie schreeuwt om efficiency om mensenlevens te redden, terwijl die efficiency tegelijkertijd de dood betekent voor de cultuur en het geluk van diezelfde mensen.
*) gem. dagtemp.= momenteel +/- 40 grd.
16
10VI1999/02.24 still ouaga a night with nothing to tell...i am sitting on my bed -as much buddha as i can be- back against the wall. computer on the ground at the other side of the mousquitonet; keyboard next to my pillow. the flat light of one unveiled bulb plays with the shadows of the waving net. the perpetuum mobile of the cracking ven steals hot air from the other side of the window cricketnight. but my head is occupied by the tiresome face of our megaprocessor. dull bits and bytes. square ey- es...blue screen, keyframe, moving path...too many possibili- ties and too little idea. fleeing the continuous buzz. breat- hing real air for a moment to return to the endless aircondi- tioned rendering afterwards. but there's progress, we advance.
11VI1999
er zit een man te denken op de tafel aan mijn raam
vreselijk diep gebogen handen in zijn kale haar
hij staart naar zijn platte zwarte voeten
naar de overpeinzingen [in het zwarte ijzer van zijn romp geslagen]
rodin zwijgt aan de oevers van deze vuilnisbelt -zijn afgeronde marmeren gedachten verstommen-
en een smid hamert met bezwete slagen uit een lompe ouwe as de denker met mijn vragen
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- [from a letter] i wonder once more how the pleasures of reading can be so profound without having tangible impact on the the realm of this earth. it enriches so much and seems to pull up, but something keeps telling me that it's unreal and therefore a lie and a waste. but i am sure it is not. although its value doesn't exist in the capability to change the world [yes, i believe it can change things, but robin williams speaks truly wise words in the conversation in the parc in `good will hunting', it is true that none of the greatest men of letters will be able to really convey the pain of loosing your loved one to the black death of cancer [or the joy of complete moments, oneness with GOD], fragments of deep understanding with the one next to you, the real joy and pain of love...not with words, not with literature]...oh yes i might cry reading tolstoj and be enchanted reading wilde, but it is not like the real, raw life.
still this destilation of reality is the only way to hang on to it for me. to dig with intensity, because of the density and extremely wide perspective of the created life on paper. and these realities don't bite. paper pulls up life, and life deepens words.
so can we really know and get to know through this medium [i.e. e-mail]? NO. it transports fragments of the whole. it is real but not reality. but that's ok because it's like that everywhere, through every medium, for there's no perfect transmission on this earth, everything is distorted by fear, pride and the insuffiency of language. it is in fact a miracle that people do understand eachother at all. with all the hidden intensions and subconscious omissions. it is by the grace of GOD that we are able to fight this greyness and that we CAN know CAN love although within the borders of our finite beings.
so i hang on to the paper and to the words, for there is love and therefore joy. and i pray that our FATHER will continue to pull up our hearts, for the lightness is not unbearable. it's the darkness that can make our foresight lustreless...the fear. freedom is not to be feared. yes it is uncomprehensible. and that is great. the horizon doesn't end. the universe is expanding for ever and ever. and we will know the way. yes i am lost now and then but i am always found. i embrace the endless combinations of possibilty [also within restriction]. very special to be able to catch a flight to every corner of the world within a couple of hours...and to stay where i am, because it is good.
so that's all [and much too much] about the head and it's contents.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- a dear friend sent me a kerouac-fragment from the great `on the road' experience. another mad friend & musician has written me a letter to tell that we will soon be together on the road again to dig west africa [hopefully from the perspective of a citroën 2-CV window]
"They rushed down the streets together, digging everything in the early way they had, which later became so much sadder and perspective and blank. But then they danced down the streets like dingledodies, and I shambled after as I have been doing all my life after people who interest me, because the only people for me are the mad ones, the ones who are mad to live, mad to talk, mad to be saved, desirous of anything and everything at the same time, the ones who never yawn or say a commonplace thing, but burn, burn, burn like fabulous roman candles exploding like spiders across the stars and in the middle you see the blue centerlight pop and everybody goes `Awww!' " [jack kerouac; On the Road]
14
BOBO-DIOULASSO24V1999we rijden een ander klimaat binnen; weides en grazende koeien. de bus kruipt een heuvel op, links een vallei met de eindeloze variaties groen van de verte. schouders schokken, hoofden deinzen alsof ze van geen nek weten. om me heen de gelaten gezichten; sommige slapen. rechts naast me zit een grijze musulman, zijn knokige linkerknuist geklemd om een japanse radio. uit de palmgroene overjas steekt zijn rechterhand, waarvan een vinger mist; het heeft geregend. de lucht is vrij van stof en de temperatuur is gedaald tot net boven dertig celsius...hij heeft een bruine sjaal om zijn nek en op zijn hoofd een dikke schapenwollen muts...nu even stoppen voor een interessanterige soldaat die wat met papieren rommelt...
het lijken de snippers van een te beginnen verhaal...maar dat is er niet: een laagbudgethotel met de vijfmaaldaagse omroeper als buurman. de stad is leeg. we lopen langs de reisgidstips; de grote markt is gesloten voor verbouwing, het twee kamermuseum vervangt juist vandaag een verlopen tentoonstelling voor de vaste collectie, de jardin zoologique vinden we alleen door nauwkeurige toepassing van de plattegrond: de letters zijn van de muur gebladderd en termieten hebben het voetpad ondergraven, maar als ik door een gat in de afgesloten poort gluur, zie ik tussen de vervallen kooien een heuse reuzeschilpad die strompelt. in de kwartieren van de stad waar de ambachten zouden worden beoefend vinden we autohandelaren en voetballende kinderen, de modernste bioscoop van burkina is inderdaad mooi, maar als we aankomen draait de tweede voorstelling niet en niemand weet waarom...en ik geniet...van de niksigheid.
BANFORA 26V1999/22.30 vandaag was ik in het paradijs. verassend om even buiten de stad, net voor de laatste bezinepomp een deel van de hemel te vinden. tot hier altijd gedacht dat er een zwevende entree zou zijn in een schitterende wolkenmobiel met een span indrukwekkende cherupsen. of dat het anders toch zou verschijnen als een soort openbaring, een gouden stad die neerdaalt in het oosten. maar ik zit op een rammelende peu-cinquante en de zon breekt niet eens door het broeiende wolkendek. het licht is mat...een veld met palmbomen...'k rijd langs met 30...een zwalkende koe...40, uitwijken, wapperende haren...twee mannen maken kleistenen in een kuil langs de weg. `bon soir' handen aan hun rieten hoeden...'k steek mijn hand op, gas valt terug...een rij vrouwen met manden op hun hoofd...terug op 30, 'k zie niets...kinderen rennen de weg op om te zwaaien...al voorbij; 'k rem om een foto te maken uit de verte; ss1/125,diafr.16, redelijk licht, click, ik zie nog steeds niets, laat mijn camera zakken en dan zie ik het pas, hoor ik het eigenlijk eerst: 'k ben het paradijs binnengerateld. CUT 'k zit in de kamer van een goedkoop hotel...buiten kijken de eigenaars op een onzeker zwart-wit beeld naar een frans reportage-programma. gideon slaapt al. ik heb het peertje boven de spiegel in de badkamer aangedaan, door een kier van de deur valt nu een smalle baan licht op mijn vergeelde schrijfboek. jeff buckley op mijn hoofd om de knerpende ventilator en de krekels te overstemmen en om de hevigheid te vinden van dat paradijselijke...maar vanmiddag was ik al verloren, stond ik daar als BAVINK met zwarte zonneplekken voor mijn ogen, overmand door de schoonheid en het onvermogen haar vast te leggen. 'k heb nog wat door de zoeker staan staren...zelfs een paar keer afgedrukt. maar ik ben niet groot genoeg om zelfs maar een schimmig zwart-wit beeld te schetsen. 'k kan er ook niet achterkomen waarom ik die vallei moet geven aan iedereen die wil kijken. weet niet waarom ik de wereld wil vertellen van die eindeloze velden suikerriet, het glimmende meer met de drinkende koeien of van het glooiende groen dat reikt tot de kim; verderop de bizarre rotsen van de waterval, die je aanstaren vanuit windgeslepen gaten. dus liet ik als een kleine jongen mijn camera zakken, dankte GOD voor het moment en startte mijn brommer...
BANFORA27V1999/8.00
...daar ergens stopte mijn verslapte hand; meegetrokken in een onaangenaam vertigo dat volgens de dokters was ingegeven door de gebraden vis uit het decadente restaurant van die avond. die nacht ben ik dus 10 keer naar het bloemenperk gerend om me in spastische stuipen van 't gif te ontdoen om het resterende voor de afwisseling aan het wc-huis af te staan. omdat de immodium het op die manier niet langer dan een half uur uithield, was 't snel afgelopen met 't watermanagement in mijn lijf. 's ochtends dus met gideon als gids naar het hospitaal gewankeld.
lachende dokters met blote voeten onder hun witte jassen. mijn bloed wordt onderzocht op malaria. ik geef voor de zekerheid een meegebrachte naald, maar 't blijkt niet nodig, alles in de stoffige zalen komt uit steriele verpakkingen van een franse fabrikant; HIVvrees gelukkig even in de ijskast. dus krijg 'k een zaaltje waar 'k alleen lig te staren naar 't monotoon gedruppel van 't infuus. zout en suiker. een machtige dag. de rust na die nacht [ik verdraag zulke pijn niet, ben een westerse wattenkoning] en overal mensen. m'n dokter, oumar, zegt dat er 8 patienten zijn, maar die hebben elk minstens 5 familieleden om ze te wassen, om voor ze te koken en met ze te kletsen. hij vertelt dat er vorige maand een dorpshoofd op zaal lag en dat 't terrein zwart zag van de vrouwen, overal sliepen mensen, compleet gekkenhuis...hij lacht; het is erg goed voor de genezing, zegt hij. ik geloof het. elk kwartier komt er een andere jongen even om de hoek glimlachen. ze begrijpen niet hoe ik daar alleen kan liggen slapen [gideon gebruikt de dag, op mijn aanraden, om op een brommertje de omgeving nog wat te verkennen; later op de dag valt hij en moet naar 't andere hospitaal van banfora om 't gruis uit alle schaafwonden te laten peuteren.] in een aangename waas van waken en slapen geniet ik van de stemmen buiten, van 't geluid van de pruttelende thee ['k sla 't mierzoete drankje tegen alle regels in af, maar 't infuus blijkt gelukkig voldoende verontschuldiging] ik verwonder me ervover dat ik op een plastic matras met een grommende buik zo voldaan gelukkig ben. een biddende vrouw voor het raam: felgele hoofddoek, prachtig kontrast van lucht, doek, gezicht. de zonsondergang tussen de luiken. 'k begin weer te zweten, leef. in 't schijnsel van van een tl-balk op de veranda lichten de druppels bovenin de slang op als fijne pareltjes. 'k lig er een uur naar te staren. dat beeld komt zeker terug in een film. om 22.00 naar 't hotel gebracht door een andere dokter achterop een grote yamaha motor.
nu op een bankje in de zon voor station banfora [witgekalkt met spitsvormige stenen op de muren, oogt wat turks]. kinderen slepen palmtakken over de rails. een vrouw kookt ontbijt op het perron. geiten op het spoor. er zijn een dozijn medewerkers van de spoorwegmaatschappij aanwezig in het kantoortje, maar de man die verantwoordelijk is voor de kaartverkoop moet nog komen. op dit station stopt zes keer per week een trein. drie keer richting abidjan en drie keer richtig ouaga. vandaag zou de trein volgens schema drie uur 's ochtends moeten arriveren. we kwamen eens kijken om kwart over zes. de chef denk dat hij vandaag aankomt om negen uur.
OUGA27V1999/18.55 de trein -tien uur vertrokken- komt aan op 't station [banfora-ouaga=360km]. de dode geit op het bagagerek boven mijn hoofd begon pas het laatste uur te lekken.
11
02V1999 maybe 1 in the morning after a late night screening of `un meurtre parfait' is not the ideal time to find words for existential experiences, but it was during my ride to the cinema that i was seized...this evening it was not an explosion of insight like it was some years ago, when it reached me for the first time. back then i was lying in an empty room with clinicly white walls on the third floor of a deserted hospital. [i anti-squated it for two weeks with a strange mixture of people to work on a play] one afternoon when everybody had gone off to a pub, to the roof or to the bloodstained cellar and the sun amplified the shouting whiteness, i was lying alone on the floor and i tried to write something...a fly bugged me and i killed it...a black stain on the virgin sheet of paper. it happened at the moment that i lay down again and stared at the ceiling...my mind widened and seemed to float...and from heaven the sure realisation that i was eaternal came down...there were not words or an understanding of the vastness, nor something like a vision of the endlessness and the love that is driving it beyond...it was merely a joy that clung to my heart, it unwrapped my lungs and taught me how to breathe freely for the first time. it passed...i was still lying on the cold floor and wrote with capital letters under the remains of the fly `I AM EATERNAL' and i was not a new man...my vanity hadn't left me, for i thought it very literary to write that sort of statements under the corps of a bug, but the realisation of that incomprehensible truth has never left me...it travels with me, vividly chanting or whispering from a pocket. and tonight it touched me when i was speeding down the hill on my bike with my hands loose, the subtle fregrance of a sleeping city flowing up my nostrils. i was thinking about this land and the other countries, the continent, the world and heavens, and again i knew that i am eaternally free...and so the essence of this remains unwritten for this knowledge which surpasses mind, but also heart, has no substance and i cannot capture it in colours of a parable. i was alone on the streets and i found no other words than `thank you...'
07V1999 was planning to leave the big city for a week because the work is back to donkey-speed again, but now they have promised another series of interviews for next week, so i am here still.
deze week was vooral een discussie tussen `het witte schoolbord' [Gerard Stigter=K.Schippers] en een dialoog uit `GOOD WILL HUNTING'. de kleine jongen die voor een aalmoes de bioscoopzaal binnen kan, verslaafd raakt aan de kracht en schoonheid van de beelden en zijn wijsheid ontleent aan die wereld. daar tegenover robin williams op een bank in het park naast matt damon, waar de eerste in de rol van psychiater zijn onvrijwillige client [het wonderkind] ervan wil overtuigen dat hij nooit de diepte van de pijn en het verlies of de vreugde van de liefde kan kennen vanuit dostojevsky of shakespear. ook ik mag de cinema binnen voor een aalmoes en dat heb ik deze week maar eens vier keer gedaan [goede stap in de richting van een verslaving].zo: meurte parfait, di: meurtre a la maison blanche, wo: ranÁon, vr: il faut sauver soldat ryan. zag de laatste twee al eerder. spielberg is hier natuurlijk het sterkste voorbeeld. ik denk iets van de zwartheid te begrijpen, misschien door dat het geweld zo aanhoudend is dat je het lijfelijk ervaart. maar het blijft een leugen, ik kan niet bij een veteraan binnenstappen en zeggen:`kerel hoe ga jij d'r nou mee om?...ja het blijft in je kop zitten hË, ik weet er alles van'. dus vraag ik me af op welk niveau film wel onderwijst of het onze geest uberhaubt kan beinvloeden met een kracht die tot ons handelen doordringt. blijft het alleen een storm van beelden, die in het hoofd met elkaar spelen? een comfortabel geairconditionde pijn en een achterovergezakte rood fluwelen liefde? en zo ja, is dat dan legitiem? mag ik per week acht uur in het donker genieten van een schimmenspel, dat op geen enkele manier verrijkt, behalve misschien door het genot van het moment?
toch heb ik nog veel hoop voor de film, omdat er zoveel goede dingen worden gemaakt. en dan zegt tati [Schippers grote leermeester] `le spectacle est partout' . dat is de kern van het spel voor mij. mijn ogen worden geopend in panavision, ik ga naar buiten, knipper tegen het licht en zie plotseling dat de hele schepping gonst van kleine spektakels [bij mij zijn het krabbels op bonnetjes en enveloppen, ik pak er een: een meisje achterop de brommer bij haar vader, de stoere soldaat, hij scheurt over de laan voor het presidentieel paleis, ze denkt te vallen, grijpt zich stevig vast aan het enorme pistool in holster van haar pa; 's avonds een sprinkhaan, grootte van mijn wijsvinger aan de andere kant van de glazen deur, 'k houdt mijn hoofd dichtbij het glas. een gekko kijkt met rode ogen, sluipt, hapt toe op 3 cm afstand; een zendelinge legt uit dat bij een zuidelijk volk, een meisje uit de court van haar familie wordt geroofd door de broers van haar aanstaande echtgenoot, het huwelijk is vroeger gearrangeerd, maar de dag van de roof blijft geheim; ik eet geimporteerde appelmoes en denk aan mijn oude huisgenoot, die een grote vreugde schept in het eten van appelmoes in combinatie met de meest ongepaste gerechten] ik zie het spektakel overal, het is groots en meeslepend maar als je knippert is het voorbij; dus wil ik het vergroten, perfekt uitlichten in celluloid , zodat de ogen van de mensen geopend worden in technicolor en als ze dan naar buiten schuifelen, moeten ze het zien... `le spectacle est partout'.
08V1999 today is a day of happyness. perhaps travelling is a blessing by the grace of trimmed memory and ignorence; because i left the imperfections of home behind, while all the good memories have stayed with me and here i am with an insufficient knowledge to recognise bad intentions and thus i am happy.
gideon and i visited the little village of our patrons guard this morning. i have no discipline to describe it completely here, but imagine a sandroad leading to a great tree where women are working underneath, chopping up food, brewing beer. at our left men are constructing a tradional round hut, we are introduced to jeans brothers. the whole of the village exists of family and we are introduced to most of them, but it is impossible for us to know their exact relation, because of names like `little mother' [i do not know yet which of the fathers women she is] little brother [who can be brother, cousin, nephew or even a friend of the family] grand brother [brother, uncle or great-uncle]. jeans court is filled with jars of clay. we drink the pumpwater from his best pan. next door his grand-brothers son is lying on the ground with a broken leg. his knee between two great bricks. jean explains that they have no need of the expensive hospital, because there is an expert living in a village nearby. the boy will have to lie down for three weeks and after that some branches will be attached to support his leg for another four weeks. under another great tree, where the men have gathered to drink, i taste my first home-brewn `ram' [beer made of `mil'] from a calebas. jean tells us that they also make a sugared, non-alcoholic version of this drink for the protestants, who are not allowed to drink. he dislikes it very much, but i find this `ranoro' nice. at the end of the village we meet the owner of a riding-school. with tight riding-pants, a ralph lauren poloshirt and a cellular phone, you could call him a yuppy. the prices are relatively extravagant. and when i ask about them after having chatted about health, weather and the usual list of europian acquaintances, he tells me cfa 5000 an hour, jeans face turns another colour [not sure which]. but i will call this man soon. learning to ride for $8 an hour and after that being able to ride along the bush that is not far from the village. YES. returning home i stop at a citroen 2-CV garage that i discovered on the way there. until this day i was sure that i was going to buy a green yamaha 80cc moped to explore the country, but monday morning i will go and have a talk with the patron of our neigbourhoods traffic school. i must get my driving license. faire du cheval et conduire une deux cheval-vapeur...i am a truly blessed man!
13
ouaga15V1999/21:21 the city is at war. the people are not satisfied at all with the measures that have been taken by the government in reaction to the report of the independ commity of investigation. the government has not started a case against the reports six main suspects of the murder on the journalist norbert zongo [dec. 1998] and doesn't seem to take the whole case too seriously. so the students organized marches, demolished public works and were arrested. the university was closed and is now guarded by the army. then the people went on strike and the secondary school pupils struck down all the traffic lights that were still standing straight, barricaded the main roads, put burning tires at important crossings and threw rocks through the windows of moving cars with government plates. so there were helicopters above my bedroom for two days and gendarmerie on the main road for three days. all schools are now closed by the government [until further notice], because some older pupils started riots there and would have put a classroom on fire. everybody is a little nervous, although the riots seem to be over for now, because the exams should be starting in a week and is has happened in comparable situations in the past that the government decided to cancel the state exams...to cancel the state exams...they call it `a blank year'... and it really means that all the pupils and students of the whole country `fail' their exams and have to start in the same class next year.
last friday i took my bike and nikon and went out to shoot some pictures, the pupils disliked it much, but i worked fast and took some while riding my bike with my hands loose. haven't seen the results yet. gideon was stopped by some guys later that day, because they wanted his camera, with the fotos that he' would have been taking that morning' [all the whites resemble each other here?] . fortunately there hasn't been a follow-up to this event and i have decided to give up my dangerous journalism as long as i need to buy my daily loaf of bread at the same crossing.
19V1999 Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y 20 lunacy & wisdom
20V1999 DE REGEN bui I de hemel valt en de straten stromen naar de onderkant van de stad: in een bruine stroom modder langs de krakende apebroodboom naar de gescheurde rivierbedding. het stinkende vuilnis drijft al. de kinderen schreeuwen lachend naar de buren aan de andere kant van de kolkende kloof. een kleine jongen, isa, vertelt dat een dief is verdronken in het gat middenin de beek...twee jaar geleden als straf voor zijn slechtheid. zijn vrienden knikken heftig en wijzen naar een bocht in de blubberrivier. even verderop is inderdaad een plaats waar het bruisende water de diepte in duikt en in een vreemde kronkel zijn weg terugvindt. de druppels slaan kraters in het wateroppervlak, ik hoor ze galmen in mijn holle hoofd. bui II de regen beukt agressief een onbekende maat op de plaatmetalen daken. in de straat duiken vier jongens op een ezelkar weg onder sinnaasappeldozen, ze slaan het beest in een hogere versnelling. overal rennen mensen, proberen tevergeefs om ergens droog te arriveren. drie magere honden wankelen verongelijkt naar een afdak, zwart/bruin/wit, staart tussen de benen. een man met zijn aktetas boven zijn hoofd. een jonge vrouw waagt het erop, duikt vanonder een afdak op haar PeuCinquant...bijna niemand lacht, de wind rukt het stof los en schuurt het langs de huizen, langs mijn hoofd. ik adem alleen nog uit en fiets, verrukt door het geweld, met mijn ogen dicht, armen uitgestrekt naar de hemel. de bliksem flitst aanhoudend vanachter de grijze stapelwolken. de grote fotograaf gaat los.
12
a week dedicated to a storm of ideas for the film `jessie'. she has been asleep for some time, but is awake now as never before. hopefully coming to the world's cinema's in 2002. 11V1999 ontving post van de derde gekke ami, goede rob. hij schreef "jaap, verandert onder afrikaanse invloed je houding ten opzichte van nederland?" ja. [en dit had ik al voor mijn vertrek vermoed te zullen ontdekken] de ongelofelijke en grenzeloze ondankbaarheid en ontevredenheid; je zou toch alleen al je knieÎn kaal moeten danken voor de pure luxe om `problemen met je zelfontplooiing' te kunnen hebben, de tijd om na te denken over zulke dingen en het geld om er ook nog eens tien middagen over te ouwehoeren met iemand die het ook nog allemaal begrijpt. ja. spijbelen is vanaf hier bekeken onbegrijpelijk...om naar school te kunnen, te moeten [ja, ik ben het echt zelf, de grootste schoolhater van de afgelopen 10 jaar, die hier spreekt]...wat een rijkdom [jean legde uit dat hij zijn kinderen van school haalt na het derde jaar `Ècole secondaire', omdat het schoolgeld dan zover stijgt dat het echt niet meer te doen is [230 gulden per jaar]...en hij heeft dan een redelijke baan] ja. ik houd meer dan ooit van de noordzee, haar duinen, van valken en van de princenhof. ja. ik begin me afvragen waarom we ons onvriendelijkheid en achterdocht als basishouding hebben eigengemaakt.ja. ik heb nooit echt begrepen hoe werkelijk uitzonderlijk belachelijk bijzonder ons sociale stelsel is [op straat lachen de mensen om nederland, ze weten dat werklozen daar ook `salaris' krijgen]. ja. aan de hand van mijn NRC-weekeditie merk ik hoe gehecht ik ben aan de hollandsche cultuurstapel, die hele elitaire kunstenaarsbende heeft ongewild een stukje van mijn hart gekaapt. ja. ik zie hoe treurig het geindividualiseerde sociale stelsel is waarin we gevangen zitten [ik heb tien minuten onafgebroken zitten te lachen met een burkinabe vriend, nadat ik hem het woord `bejaardentehuis' met moeite had uitgelegd]. ja. ongetwijfeld ja.
13V1999 i am a trifling shade in a dusk grey world. returning alone from my late night film-addiction-experiment, i feel the weight of the darkness...a dear friend wrote me about the weakness of her body, the monotonous loneliness of pain/there is a hollow boy sleeping in the middle of the road/in an overseas war fellow humans are killing unbornbabybellymothers by daylight/a young man with killed parents visited my house tonight, fled sierra leone, can't trust black people anymore/a shooting star, dark sky is silent with one light less/two women are sweeping the road by night, the burned tires, demolished traffic lights, evidence of the crushed riots...i feel my words of some days ago stinging, the floating happiness...and every word remains true...but these joyful moments light up only because they are surrounded by darkness... when i'm creeping up the hill home, i feel like a wee transparant leaf in a shrinking universe...and all i can say is "dear father, raise us up"
and i read my poetical crap and it's not even close...it's a screwed up world and there are no words for the pain. children of GOD pray with me for the day that HE will raise us up.
10
a week to forget language and especially english. gideon and i shot an excellent report on the firedepartment. strong pictures, good colours. it will never be film, but i start to dislike video a little less. a good and cheap way to practise for the real deep sharpness of celluloid. now busy shooting other stuff [boring interviews] and preparing the sketches for our traffic program. it remains a strange experience to stotter at the bank, when i want my money and at the same time write scripts in french to shoot with prof-film-actors for national tv stations. but it works so far and i bless my dictionary. am also entering a brainstorm on a youth program that used to have an unbelievably stiff and boring format 48 minutes of panel discussion with two pieces of bad music and an interview in between. very very bad. and so we are thinking of alternatives; i imagine fast and gripping, intelligent images and language, but that is not at all possible [wanted to create a program with the feel of MTV's `the real world'] gi had a far more realistic idea to make 7 episodes with seven people. we had the idea that it would be nice to make each episode with a theme that is related to the life of one of them. gi also wants to give them a handycam to get to know a bit of their lifes. much more personal discussion this way. instead of experts who talk in a terribly lit studio with corronerfaces. but the strange thing is that the african part of the crew is not at all inspired by this change of plans. they are convinced that we will not find people who want to cooperate with seven episodes. problem here is to know which [in our oppinion] tasteless choices are because of cultural differences and which because of ignorence. i hope that we'll get the opportunity to proove that the fast african youth is ready for a new style of television... ===============
there's hundreds of beautiful kids going home after school every afternoon. and the boys are all very tough and shouting cheerfully `nasara, Ça va?', but it is the little shy girls with there colourful dresses and their too heavy backpacks that give me the chills. i pass them by at my shining terribly locally constructed mountainbike and i look them in the eyes with a mocking serious/suspicious look that is near to a smile. and they look back and read my unreal suspicion and look at me unbelievingly and at the same time we start to smile. i repeat this 3 second game until the children are behind me and it brings me a warm heart and a lot of joy.
28IV1999 wat is toch poëzie? gedicht lijkt meestal niet meer dan verdichte werkelijkheid, die mijn adem inhoudt; er hangen wat bevroren blokken taal in de lucht en dan start de band weer, is er weer geluid en willen mijn benen weer lopen. zo ook vandaag. ik fiets met een mand vol stokbroden over het platgeregende stof naar mijn witte huis.
er cirkelen gieren boven de baobab van sankara
de grote leider schuilt voor de zon in zijn grijze tombe
zonder schaduw zweet de wijze boom zijn droge stilte
een ogenblik verderop boven een dikbuikkind zweven witte duiven
30IV1999
leve de koningin, hoera, hoera, hoera. ik sta met een goed glas franse wijn op het bordes van het schrijnende paleis van de nederlandsche ambassadeur. hij leest het telegram voor dat namens ons nederlanders naar h.m. verstuurd is. locale gasten en andere ambassadeurs lachen vol begrip van afschuw naar de obers, die opgestrikt rondlopen met 's ochtends ingevlogen haring, kaas, gerookte paling en bitterballen. echt radicaal geintegreerde hollanders, die over straat gaan in boubou's en liever morré dan frans spreken, mijden dit soort kolonialistisch machtvertoon, dus staat de doorsnee genodigde [in alle nationale kranten stond een pagina grote advertentie in het nederlands en aan de poort is `goedenavond' wachtwoord] met een voet uit het beste pak te tappen op de lome muziek van een niet erg enthousiaste brasband. in het midden van het bordes staat een sjieke bijzettafel met een bos verse tulpen [ik vermoed een verzegelde zending van een staatskoerier] daarboven prijkt mijn koningin, de sympathieke bea. ik denk even vol medeleven aan haar uitstapjes naar de domstad en houten [of all places] aan de overhollandsche spellen en hapjes waarmee ze wordt overspoelt. denk ook even zonder al te veel affectie aan de watermanager die dit alles openlijk verafschuwt en met zijn hele persoon en verschijning straks de belichaming zal zijn van alle argumenten die harry mulisch en verwanten aanvoeren om het instituut `koningshuis' af te schaffen. maar het volkslied klinkt en we doen het zesde ook. beatrix is nog aan de macht en dus voel ik, temidden van een decadente bende [de nationale garde houdt de bedelaars uit de poort] iets van trots voor dat gekke land, voor de vrouw met de hoedjes, de nuchterheid, thomas a kempis, de VPRO, van gogh en voor de noordzee.
9
22IV1999 while gideon and i are busy shooting little reports for our traffic safety program [for this week one about a traffic school, one about a garage, one about a man who paints traffic signs and one about the firedepartment, that transports people to the hospital in case of accidents] and i am starting to experiment with my first african-cartonboardbox-hidden-photocamera...while i am busy with these things my mind is occupied by mans incapability to really be free, to breake loose from the walls and patterns that we construct around the threadbare wonder of our hearts. which lie keeps us from fully rejoicing in the freedom of our choice? which awful misunderstanding turns aspirations into undesirable duty at the point were wish becomes reality? what is the cause of mans impotence to choose life every single second and embrace it in its fullness? two fragments from letters and a fairy story...
...a horrible suffering joy growth mystery expansion of vision and extension of self...something changes, evolves...deepens, brightens behind the eyes when one breaks through the fear of freedom and finally embraces what is unknown [...] biting deep into reality, as if we have found our teeth for the first time...choosing love, choosing life without evading the pain of truth... [brooke elise axtell in a letter 12IV1999]
yes i know about breaking through the fear of freedom [...] a blank screen...two eyes searching for a place to rest...some familiar spot in the future...but they wandered...there was nothing at all that i was obligated to do...no restrictions...not age...not place...not time [...] and i felt that it would be amazing and impossible to keep this zero-situation...lying open...a lifetime...even here [far away from my roots and high-speed-society] there's responsibilities...my being, at the point where it is free to choose, chooses, but afterwards tends to forget that it has chosen, that the way lying ahead is the same white horizon in a direction of the soul, it forgets that and tells me that these are things that have to be done now before i can go on, before i can be free again...it is a bloody lie...i am free now...i must rejoice in my choice...must truly believe that i am where GOD has lead me...must be able to really live and dig...HERE and NOW...not afterwards in blazing stories [my reaction13IV1999]
21IV1999
not so long ago in a country not so far from here lived an old king. with a magnificent palace like all kings in other fairy stories have, with marble pillars and a golden dome above his sparkling platinum throne. marvelous tapestries covered the walls and the floors were embellished with refined mosaics. the king, in his embroidered robes, was a perfect reflection of his people, that was shining with prosperity. and so the realm was constantly filled with fumes of euphoria. nowhere, not even in the most forgotten, forsaken corners of the kingdom, would you have been able to find a beggar, a motherless child or a suffering patient. even the cats on the streets and the crickets in the fields rejoiced because they were adorned with the finest jewellery. but at night, when everybody had gone to sleep with expensive wines buzzing in their beautiful heads and the chattering and laughter of the feasts had ceased, you could hear, if you listened attentively, the soft lamentations of a little golden bird. she was certainly the most beautiful creature in the whole nation. her slender body was dressed in white golden feathers, with scarlet stripes under her diamond eyes and down feather made of thinly cut curls of saffron yellow gold. the king loved her very much and adored her beauty and perfection. the little bird lived in the kings' favourite room in the eastwing of the palace. her ivory cage stood at a distinguished desk in the shade of a giant evergreen oak that dominated the courtyard. but although the king smiled at her all day, and had her brought many delicious dishes, although the court scientist marvelled at her unique magnificence and the little princess told her merry bedtime stories, although she smiled gratefully and loved her master and sang him many moving melodies, although her mind wanted to be content...the heart of the little golden bird was cold and sad. she hated the unmovable bars and motionless views from her prison and she detested the walls that reflected her voice into aimless empty echoes. and thus she sang in the darkness, when even the guards had closed one eye and the dogs were dreaming of juicy bones, she sang her gloomy songs:
`exile the night, o twilight moon expel the shadows from this womb i sense a world beyond this swoon beyond the claws of dreadful gloom
i dream of meadows without guards of yards without a gate i wait until the sun will rise to take me up to paradise but in a cage i wait
commence the day, o northern star invite the light into this hall i sense a world beyond this wall beyond the reign of nightly tar
i dream of meadows without guards of yards without a gate i wait until the sun will rise to take me up to paradise but in a cage i wait'
as the sad bird heard the last line echo into the sleeping corners of the palace, she was always sure that she was alone on this planet and no ear would hear and no heart would understand.
this night seemed not different from the others. after the little princess had finished telling a cheerful story about a pink frog who was turned into a toadstool because of his haughtiness, the bird kissed her goodnight and sang a last song for the old king. his grey eyes gleamed happily. then she was alone again with the darkness and her mournful poetry. but at the moment that the little golden bird was deciding which song she would pick first [`my fortune is a needy lie' or `o cropped wings that serve no goal'] an angel descended from heaven. `i have heard the wish of your heart and i will set you free' he said with a friendly voice of someone who knows many things.`go to sleep now and you will find a new world tomorrow'. the angel disappeared and after having repeated his words many times, the bird fell asleep.
she woke up from the astonished voice of the little princess. `father, come and have a look at our little bird, i think she is ill!' when the bird rose up she felt different. she saw the king rushing into his study and heard him mumble `dear heavens, she has turned all silver'. the bird stretched out to see her image in the mirror above the drinking bowl and saw that it was true, her body was no longer gold, but silver; the stripes had turned blue and her eyes were now rubies. that day renowned doctors and scientist walked all over the palace to examine the little silver bird. but not one of them could explain what had happened. the head of guards proposed that the bird had been switched for another, but the princess recognized the birds voice although it had become weaker. when the king accepted the loss of beauty and peace returned to the palace, the cage was left alone and the discouraged bird started singing again with her lesser voice. that night the angel returned and said: `hold on to your dreams little bird, i will do as i have promised. go to sleep now and you will find a new world tomorrow'. the angel disappeared and after having pondered on his words for a long time, the bird fell asleep.
the next morning she woke up from the princess voice. `father, come quickly and have a look at our bird, for this time she must be really ill!'. when the bird moved she felt different and looked into the mirror to find out that she had turned all copper, that her stripes had disappeared and that her eyes were now modest pearls. the king invited some doctors and a biologist but they could only state that something inexplicable had happened to the little copper bird. when the king found out that his bird could no longer sing more beautiful than the average nightingale he lost all interest and asked the gardener to take care of her. but during the night the little princess sneaked into the greenhouse and took the ivory cage to her room. she told the little bird a pleasant story about an elephant king who was in love with a purple dolphin, but the wistful bird could only think of the wide horizon beyond the bars, the open sky, the white crossing of endless roads and the infinite starry heavens. but the princess did not love the bird enough to set her free. and thus the little bird sang her lamentations in a soft moderate voice, after she had sung the princess to sleep. that night the angel appeared for the third time. the bird did not look up. but the angel said with his wise and friendly voice: `i cannot limit their will, but do not loose your vision, i will do as i promised. go to sleep now, tomorrow you will find a new world'. the angel vanished and the bird dozed off after having thought many confusing thoughts.
again the little bird woke up from the princess' astonishment. she cried out in horror: `you have turned into a monster!'. as she ran off to fetch the gardener, the bird looked into the mirror and saw that she had turned all iron, that she was rusting and that her eyes were now two lumps of coal. she smelled the terrible stench of decay that her body vomited and heard the shrieking sound of her rattling voice. the princess returned with the gardener and told him to get rid of that hideous creature. he promised the princess to kill it and took the ivory cage to his greenhouse. there he looked for the first time into the dull coal eyes of the little bird and pitied the mournful creature. he decided to set it free...
when he opened the tiny door of the cage in some dark corner of the kings estate, the little bird went mad with joy, but could not fly away. her wings were numbed by a lifelong captivity and her trunk felt like lead. so the gardener picked her up and put her down on the lawn and left. dead beat she lied down, but through her brokenness and pain a sparkle of vision caught her and when she moved her wings she rose, with the last strength of her slender body she managed to rise...first above the palace wall, but seconds later the great forrest...still she mounted gasping...the country...she climbed the clouds without breathing...the continent...pain pierced her lungs...the silent blue world...the little iron bird saw it in its fullness and knew that she could not understand, that she could not come home...then her vigours had dried up, her will was broken and she started to fall, tumbling through millions of ever changing perspectives until she crashed.
the angel descended from heaven and lifted up her corpse and whispered with his friendly voice into her shattered ears: `now i will lift you up to paradise. go on and sleep some more, tomorrow you will find a new world...'
8
this night i went with my belgian partner in crime to see a screening of gattaca in french... there is an old [sundried clay] brick wall around a concrete yard [the stars serve as ceiling] filled with benches ; the cheap ones are low concrete walls with half a meter space to put your feet, the expensive ones [$0.35 per screening] are real wooden benches. at the back there's a small brick building with four small windows, the projectorroom. up front there's a massive wall, that has been plastered white. ciné wemtenga. the sound is produced by two harmed metal megaphones. the poster reads "dolby surround where available". it is very special to watch the images of a film and develop a story with the knowledge of about a fourth of the words. still, no problems at all "to be pulled into someone else's suspension of time". warm blood rushes through my cheeks when the crowd cheers. whenever the heroe achieves something or the bad guy is being overthrown, the theatre is filled with enthusiastic applause and laughter. yes, i love it much. the power of a story
13IV1999
above my ancient computer there are two things that inspire in a way that only they might be able to explain:
I the blueprints for "FAUSTUS II" a monsterous means of transport that explores the universe navigated by colonel DERIDA and his crew [Maarten Hagel, HEXACOMPLEXAPISVIS, zizl, ping pong and a lazy vulture whose name i have fortgotten]
---II THIS IS JUST TO SAY
I have eaten the plums that were in the icebox
and which you where probably saving for breakfast
Forgive me they were delicious so sweet and so cold
William Carlos Williams
-----------------------------------------
work has really started now. i am busy translating the scripts that gideon and i have been writing for 13 educational programs on traffic safety. my french is slowly growing stronger [although i have found out that stottering and murmering will create a bigger sympathy and generosity among your audience than fluent french of which they don't recognize half the vocabulary]. it remains a strange idea that two boys [or a boy and a young man] with such a small knowledge of the language [and with a great dictionary] are able to write and shoot programs that will hopefully be broadcasted on the national stations of most of the frenchspeaking african countries. thrilling...i really want to get the most out of it; trying to produce high quality with the resources that we have. tomorrow we'll be following a peasant women for a day, shooting one day of her every day life. i wonder if we can really record what is there. the people here dislike cameras very much and don't trust the whites operating them for a bit. i don't blame them...i've read the history of this country, but we are here to help and sometimes that's difficult to explain. it would be much better to educate locals and sometimes that happens, but there's a lot of bad burkinabe cameramen. i suspect that is because they are not raised with the media, at least not as much as we do and because there's a lot of bad examples at the national channel. but there's light...luc is a bright burkinabe who studies communication [a mixture of journalism, film & television; without money to really practise shooting projects] he writes occasionally for one of the biggest newspapers of burkina and is a reporter for the national radiostation, he is politically engaged [at this moment there is a lot of disturbance about the death of norbert ZONGO, who was the editor of the only independant newspaper in this state. norbert ZONGO was killed in a strange way after having published several articles that accuse the president of political murders. there have been national strikes lately, also because the presidents brother killed his driver and seems to be able to get away with it. many students and intellectuals declare that burkina has no real democraty, but is in fact reigned by a dictator] so he's worried by that and somewhere deep inside a rebel with a cause, but he realises that there's no way that he'll survive writing against the gouvernement, so he writes about the arts and development programs. luc is going to help gideon and me with interviews and he will do some research as well to releave the work of his cousin damiba a little.
5
28III1999today is ismael's day. the feast of `tabasci'. the air is drained with the smell of roasted goat and animal skin. the `courts' are filled with cheerfull muslims, who have been eating and drinking all day. everywhere sounds the mystery language of merry kids voices and the low satisfied stories of the elders. all these families rejoice together with the goats and sheep who survived this time. some kids wish me `bon fete'. they are wearing the beautiful new cloths that everybody gets today.. the men are dressed in long white robes that are woven from the finest materials and embroidered with ivory thread. the women have wrapped up their hair in little spotless sculptures, their eyes are shining. when they laugh, they fill the streets.
30III1999
finally day clouds veil the sun grey light a blind-man-son the kid from my sleep is out on the street begging at red light with the pealed-tomatoes-can for change in his hand on his face the give-me-some-smile
i feel my pockets unfair doubts the image from last night- mare want to give my life give him nothing grin; light goes green away my bike from this concrete cross
why is he laughing? why is he lost?
31III1999
het is bijna nacht. de aarde steelt nog een kleine schil licht van de maan. ik kijk omhoog naar een tapijt zeldzame wolken. ze filteren het blauwe licht. het gezicht van jean valt weg in de schaduw van de boom waaronder we zitten. samen op zijn bewakersstoel. een plank multiplex vlak boven de grond met een lange leuning die onder een hoek van 110 graden staat. een schapenvacht en wat gescheurde kleren maken het tot een ideale plek om 6 nachten per week met een oog open te slapen. ik zie alleen z'n ogen glimmen en af en toe een rij tanden, maar ik ruik hem. hij ruikt naar het land waarover hij vertelt. de harde grond die hij overdag omploegt voor het regenseizoen. hij beschrijft de verschillende gewassen met hun overlevingskansen . ik ken de namen niet; het een lijkt wat op mais, het andere op rijst, verder verbouwt hij een soort spinazie, die de kinderen van zijn `patron' walgelijk smerig vinden. als ik naar de droogte van vorig jaar vraag is het even stil, hij maakt zijn buik dun, zuigt z'n wangen plat en zet een gepijnigd gezicht op . nauwelijks water en veel te weinig eten...gedurende 2 maanden. opgezwollen kinderbuiken. zijn familie had het allemaal redelijk kunnen redden door zijn baantje in de stad. hier werden ook paketten uitgedeeld door de blanken, maar verder weg...daar was het heel erg geweest. we praten over zijn dorp en zijn vrouw en kinderen over wie hij kan blijven vertellen. de derde zoon was geboren in yamoussoukro toen hij werkte aan de koepel van de basilique. ik vertel nog niet dat ik graag een documentaire zou maken over zijn reis naar die grootste kerk van de wereld, die hij niet meer heeft gezien in voltooide staat. maandag, tweede paasdag gaan we naar zijn dorp. 's ochtends komt hij om acht uur 'op de fiets om de weg te wijzen.
03IV1999 i found an old chinese radio in a closet filled with all sorts of ancient equipment that has been shipped from rotterdam a long time ago. so here i am on top of a small pisa tower, constructed out of a chair and two tables, trying to attach a piece of whire to the metal roof. back on the ground i hear the typical searching music of the shortwave. turning the silver wheel very slowly i pass by spanish, chinese, russian, arabian & french stations, then suddenly i strike gold; a wobbling voice declares with an undeniable british accent: this is BBC WORLDSERVICE, welcome everybody, whereever you are in the world...my heart leaps, my body is glowing. precious moment. to realise that in many years i have come to love that country, its people and especially its language [that i keep distorting with a strange american-like accent] so much. i wonder if there will ever be a mutual understanding like that, between me and french.
4
not many words flow from this week. because there are no major changes in the world that surrounds me, there are the little graces: the smiles, chats at the market, the everburning stars, the setting sun, a burned pizza and a terrible b-film at cine wemtenga which has an outdoor brickwallscreen down the road. sunday i went to a joyful dancing service at victorien's church and he invited gideon and me at his little house. he is living in ouaga all by himself, only visting his family's village two times a year. it is good to have him around our place...we agreed that i will teach him english, while he will teach me french for two nights a week.
as the work is slowly starting, we continue to work on the studio and are hoping that the equipment from europe will arrive soon. we are preparing the script for a series on safety in traffic. lot's of fun to work with the impossible situation of traffic in this incredible capital and try to get to know the humor of this people.
inside me remain some of the thoughts on the distance between people and the impossibility to really know and to really dig the things that surround me, thoughts on the gap between idea and reality, on beauty and it's necessity on it's uselessness and the need to act on the world's cry of pain...but GOD is on the move. i do not know why or even how i know that HE is, but HE touches my heart continuously and i feel and think in a refreshing lightness and joy.
3
04III1999thought on the power of stories. i finished the loop. strange that i am only pulled into the current of the story when i am reading at high-speed when i stop to focus on the lonely words or sentences or on their construction. i have to get the big wheel of images spinning. as soon as that happens, i forget everything about style, rules & techniques; only then i see a wolf...standing in the dim grey light of a wintermorning, then the beating blood rushes past my eyes, when i see that gun rising. i feel the cold hands of death and the tender lips of the answers that she gives...beautiful book
when it's lying at the table, without life, with all its leaves pressed together [no wind that can move the pages], so you can't smell anything and nobody is looking into your eyes; then you are able to analyse with a perceptive mind and think that you could have made a better world. silence remains. but as soon as you press your thumb between the pages, it is back again en it takes you to another world, that will not loose its colour when you close your eyes: the story. -------------------------------- made an appointment to meet a friend of my sister in law at that corner of the main street where they sell all these buckets. allthough this description was very clear, i waited for a long time. while the maquis where we would have a drink was closed, i must have looked a little lost; sitting on my bike and looking up random words in my pocketsize dictionary. a friendly boy, not much older than myself, walked up to me to have a little chat. he told me about his job as a seller of medications. he was carrying a large transparent bag filled with all sorts of bright coloured pills and little boxes. these had faint colourprints of laughing white people at hawain beaches. sokande bouksson [or vie as most people would know him] told me that he had a hard time selling these whares. when he was occupied with a customer, who didn't wan to pay his price, a friend of his told me that these so called medications were no good and had long expired. when i asked him why people didn't just go to to the regular drugstores, he answered that some of the mossi people were still stupid and poor enough to hope that this crap would work. when my date had not showed up after an hour and a half i went home. there i tried to cook a rice-meal with a couple of the peppers that gideon had bought at the market. crying bitter tears after baking the strongest peppers that i ever tasted, i left my uneatable meal, when the power went down. by the light of my torch i met ibraim and his little boy at a nearby marquis. while the boy finished half a litre of coke he listened intensively to his father and the strange white man. ibraim told me about his business in stationaries. when kids continued to bother us with all sorts of useless merchandise, he explained that it's most of the time kids who go to school by day and want to earn a little money by night to have an extra bite or buy cahiers and books for school. i plan to expand my collection of paper tissues, chewing gum and tin-can harleys-davidsson.
08III1999 change of plans. i will no longer feel obligated to write anything. this log may become an endless work of the eaternal and beautifull white. i do expect that their will be words though and it might even be more words. but only out of pure joy or pain will i write them down.
09III1999 on the road to gaoua. a trip of ten hours to cross 400 kilometers of land. one day to get there. one day to meet with people of the WEC-mission to talk about a promo-video on their work. one day to get back.
ik koop mijn kaartje in een kleine donkere kamer. in de hoek verkoopt een man handgeschreven biljetten op naam vanuit een houten hokje waarin een gat is uitgezaagd als loket. buiten wachten er mensen naast de bus: een oude mercedes met gescheurde rode stoelen, die net worden schoongemaakt met een handdoek. op willekeurige plaatsen zitten balken gelast om de vracht op het dak te dragen. vrouwen zitten met kinderen in hun rugbuidels op een immense motor en andere roestige onderdelen, die over het terrein zwerven. een man knoopt even verderop een aantal schapen los van een struik. ze gaan mee. een medewerker buigt zich grijzend voorover van het dak. hij hijst ze omhoog aan hun horens en bindt ze blatend naast de brommers en metalen deuren. bij het loket hing een bordje: FENETRES 10-20kg 1500 CFA 20-30kg 2500 CFA 30-40kg 3500 CFA
PORTES 220cm-80cm 1500 CFA 220cm-120cm 2500 CFA ik ga bij een raam zitten, waardoor blauwe wolken diesel naar binnen stromen. een jongen wil me amerikaanse sigaretten verkopen. ik neem een pakje sinnaasappelkauwgom. de chauffeur kraakt door 5 versnellingen, voordat we in draf de grote weg op draaien. de deur blijft open.
we verlaten de import-stad, die onbetwijfeld de beste handelspartner van taiwan is. een verkoper zwaait nog met een glimmend tijdschrift, waar clinton voorop straalt. hij wijst naar de president en steekt zijn duim op. uitgave: jan. 1997, de sigaren komen nog.
het land is plat. de zon gunt de kale bomen geen schaduw en schroeit de andere geel. de grond is bedekt met lange plukken dor gras, waar de koeien niet naar omkijken. rode paadjes kronkelen langs de asfaltweg en kruisen haar soms, vinden in de verte een dorpje waar een rode ezelkar vertrekt. in een opgedroogt meertje staat een os verdwaasd te staren naar de scheuren in de grijze aarde. het is warm, maar de wind speelt met mijn net te korte, net te lange haren en ik geniet. van de ronde hutten met rieten daken, die ik ken uit mijn basisschoolboeken en van de zendingsdia's in de kerk. ik geniet van de zee aan beelden, die ik opensplijt als een schip; ze kiezen links of rechts, schuren even langs me [ik voel ze door mijn vingers glijden] en vloeien weer samen bij het achtersteven van de bus: er vissen mannen in een meer. ze slepen hun netten door het water dat tot hun schouders reikt. het gele land schuift langs. ik ontdek een regelmaat in het gegrom van de motor. platgebrande akkers, oude mannen onder een wijze boom. het beeld beweegt, verliest zijn scherpte...een vrouw hamert in een bak graan, pluimen grijze rook hangen bevroren in het eindeloze blauw, waar zwarte vogels cirkelen. knikken, dalen, stijgen, zweven, cirkelen...ik ken hun nekken uit een boze droom en zoek een naam...gieren.
ik schrik wakker van het gesis als van een band, die snel zijn lucht verliest. de bus rolt uit. een paar mannen springen op en duiken onder de bus. sommigen zoeken stenen voor onder de wielen, anderen pompen de 10.000 kilo metaal, mens & schaap de lucht in met een oude krik die op een kei staat. er huilt een kind. het valt me op. ik herinner me geen huilend kind sinds mijn aankomst. misschien omdat ze weten dat het geen zin heeft om te schelden op die koperen ploert, die op je bol brandt. of omdat ze de hele dag heerlijk meewiegen op moeders heupen. kinderen zijn brilliant. GODS ultieme bewijs dat de geleerde wereld het dichts bij de hemel staat als ze zich met ondeugend vragende ogen vastklemt aan zijn schepper.
iemand rolt de lekke band weg. en hijst hem in een bergruimte. de bus rijdt weer. ik besef dat we veel geluk hebben als we twee uur later een groep mensen passeren, die een bus duwen.
dan stoppen we weer even, omdat een groep kinderen de weg oploopt met schalen koekjes, zakjes water en een onuitputtelijke voorraad uien. de man achter me wil wat water en koekjes . hij leunt over mijn stoel uit het raam, omdat het zijne niet open kan. hij betaalt met 500 CFA. de chauffeur geeft al een beetje gas. de kinderen zoeken wisselgeld, ze doen er lang genoeg over om de muntjes rennend net niet aan te kunnen geven. de man schreeuwt om zijn geld, terwijl hij het water over mijn hooft lekt. dan gaat hij zitten en geeft zijn vrouwen lachend de koekjes.
veertig kilometer na boromo splitst de weg. de weg naar bobo loopt verhard door naar het westen, naar het zuiden ligt 180 km stof naar gaoua. de bus stopt. ik eet een kippetje en drink een locale tonic. gideon heeft hoofdpijn, heeft het gehad en wil voortaan met de auto reizen. ik geniet in grote hoeveelheden. hetzelfde lege land. de opeengepakte mensen. de bus danst uitgelaten over de slechte weg [met zoveel toewijding dat een niergordel beslist geen overbodige luxe zou zijn]. we passeren de `forten' van de lobi's. het zijn vierkante huisjes die beschermd worden door een rechthoekige muur van gedroogde klei. in de muren zijn kleine gaten vrijgelaten voor het licht. iemand vertelt me dat ze op een boogscheut afstand van elkaar staan, zodat het bij ruzies onmogelijk is om vanuit het buurhuis beschoten te worden. de ramen zijn voor de beste schutters te klein om te raken.
aan het einde van de middag bereiken we gaoua. de trans-MIF bus stopt op een pleintje voor de grote moskee, een jongen brengt ons via alle christelijke instellingen uiteindelijk naar het guesthouse van de WEC. hun hartelijk onthaal beitelt stevig aan de nare smaak die in mijn hoofd nog steeds met `zending' verbonden is.